Ελαφρώς γενικός ο τίτλος και λιγάκι (σκοπίμως) ευρύς, ώστε να δημιουργηθεί η απορία πώς σε ένα μικρό άρθρο θα χωρέσουν όλα τα προβλήματα του κλάδου. Κι όμως δεν πρόκειται για μία ακόμα κοινωνικοοικονομική μελέτη σχετικά με όσα αντιμετωπίζει ο κλάδος στη σύγχρονη εποχή. Πρόκειται για την παράθεση και σχολιασμό των κυριότερων προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζουν οι μουσικοί. Τα προβλήματα αυτά ξεκινούν από το στάδιο μελέτης του οργάνου και καταλήγουν σε θέματα που εντοπίζονται στο εργασιακό πια περιβάλλον.
Μυοσκελετικά
Είναι το κατεξοχήν θέμα το οποίο αντιμετωπίζουν πολύ νωρίς σχεδόν όλοι οι μουσικοί (εκτός ίσως από τους τραγουδιστές). Κάθε όργανο απαιτεί μία σωστή στάση παιξίματος η οποία για να επιτευχθεί πρέπει το σώμα να προσαρμοστεί αντίστοιχα. Η προσαρμογή αυτή ως αρχή έχει το ότι το σώμα δεν πρέπει να βρίσκεται υπό τάση (stretch). Το πρόβλημα υπάρχει διότι, μέχρι ο εκτελεστής να αποκτήσει τη σωστή στάση, απαιτείται χρόνος στον οποίο το σώμα ταλαιπωρείται. Βέβαια αν παρατηρήσουμε έναν κιθαρίστα ή ένα βιολιστή, θα δούμε ότι το σώμα έχει αναγκαστικά μια συστροφή η οποία, ακόμα και όταν γίνεται πια φυσικά, κουράζει το μουσικό (ιδιαίτερα σε μεγάλης διάρκειας παιξίματα).
Σημαντική επιβάρυνση σε πολλά όργανα δέχονται οι ώμοι και οι βραχίονες καθώς αναλαμβάνουν ένα σημαντικό κομμάτι της κίνησης. Πρωταθλητές βέβαια στις καταπονήσεις είναι τα χέρια (καρποί και δάκτυλα), όπου συναντάμε τα σοβαρότερα θέματα. Τενοντίτιδες , σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, αγκυλώσεις, νευρολογικού χαρακτήρα παθήσεις κλπ. Το κλασικότερο ίσως παράδειγμα καταπόνησης των χεριών δεν είναι άλλο από αυτό το οποίο βιώνουν οι ντράμερ και οι κρουστοί. Στην διδασκαλία των οργάνων αυτών δίνεται πολύ μεγάλη προσοχή στην ανάπτυξη της σωστής τεχνικής η οποία θα περιορίσει σημαντικά τα προαναφερθέντα θέματα. Η τεχνική αποσκοπεί στο να μπορέσει ο μουσικός να εκμεταλλευτεί με τον καλύτερο τρόπο τη φυσική κίνηση και να μειώσει την εφαρμογή περιττής δύναμης στα χέρια.
Ακοής
Όχι μικρότερης σημασίας πρόβλημα είναι η καταπόνηση των αυτιών των μουσικών. Πολλά όργανα όπως πχ το βιολί βρίσκονται πολύ κοντά στο αυτί και παράγουν ήχο ικανά δυνατό ώστε να προκύψουν προβλήματα. Στα δε ηλεκτρικά όργανα η χρήση ενισχυτών οι οποίοι παίζουν πραγματικά δυνατά, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά ζητήματα. Είναι πολλές οι αναφορές για διάσημους μουσικούς οι οποίοι έπαθαν ζημιά στην ακοή τους από τις υψηλές εντάσεις. Τα τύμπανα είναι ένα ακόμα όργανο το οποίο δημιουργεί προβλήματα στα αυτιά, για αυτό και η τάση τα τελευταία χρόνια είναι να γίνεται η μελέτη τους αυστηρά με ωτασπίδες. Η χρήση, κατά τη γνώμη μας, των ωτασπίδων είναι απολύτως απαραίτητη στο μεγαλύτερο ποσοστό των μουσικών.
Οι τραγουδιστές αντιμετωπίζουν επίσης αρκετά θέματα όπως τραυματισμοί των χορδών, κάλοι κλπ. Μάλιστα στην περίπτωση των τραγουδιστών απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, διότι η λάθος χρήση της φωνής για τραγούδι μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες. Οι ανεξέλεγκτες εντάσεις των ηχοσυστημάτων επηρεάζουν εκτός από την ακοή και τη φωνή γιατί ο τραγουδιστής στην προσπάθεια του να ακουστεί πιέζεται ακόμα περισσότερο.
Ανεξαρτήτως οργάνου είναι αναγκαίο να υιοθετηθεί η αντίστοιχη ρουτίνα που επιτρέπει στον εκτελεστή να παραμείνει υγιής. Το ζέσταμα πριν το παίξιμο (warm up), τα διαλείμματα στη μελέτη, η σωστή φυσική κατάσταση καθώς και η αποθεραπεία (warm down) μετά την παράσταση, θα πρέπει να είναι πάντα στο μυαλό των μουσικών. Η σωστή τεχνική και νοοτροπία θα μας ακολουθεί πάντα και θα μας επιτρέψει να παίζουμε στο επίπεδο που επιθυμούμε για πολλά χρόνια.
Για την καινούρια σχολική χρονιά εμείς έχουμε κάνει καλό ζέσταμα. Με όρεξη περιμένουμε παλιούς και νέους μαθητές για το ομορφότερο ταξίδι μας!
Καλή σχολική χρονιά!
*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΓΡΑΜΜΗ” του Γαλατσίου το Σεπτέμβριο του 2024